انواع گوهرهای استفاده شده برای حکاکی

سنگ‌ یا گوهرهای قیمتی و نیمه قیمتی طی فرایندی برش داده، جلا دیده و حکاکی شده و در اصطلاح به Engraved Gem معروف می‌باشند. گاهی با ایجاد تغییراتی بر روی این مواد از آن ها در ساخت مهر و یا در صنعت دکوراسیون داخلی نیز استفاده می‌شود. این سنگ‌‌ها اغلب از مناطق خاصی قابل استخراج بوده و زیبایی چشم‌نوازی دارند. باید اشاره کرد، رنگ روشن و شفافیت هر چه بیشتر یک گوهر به ارزش و اعتبار آن می‌افزاید. 
گفته می‌شود حکاکی تصویر و یا نوشته بر روی سنگ‌های قیمتی برای نخستین بار در خاور نزدیک انجام شده است. حکاکی نقوش بر روی سنگ‌ها زینتی هنری لوکس که متعلق به دوران بسیار قدیم بوده و به Glyptography معروف می‌باشد. همانطور که اشاره شد، یکی از اولین موارد استفاده گوهرهای قیمتی در ساخت مهر و موم و همچنین طلسم‌های قدیمی بوده است که در تمدن‌های قدیمی سومر، بابل و آشور بسیار رواج داشته است. آن‌چه در این دوران بیشتر مورد استفاده قرار گرفته سنگ‌ها و گوهرهایی با جنسی نرم‌تر بوده و به همین دلیل تصویر دقیق و منظمی بر روی گوهر حکاکی نمی‌شده است. اوج هنر حکاکی با استفاده از دستگاه برش لیزری بر روی گوهرهای قدیمی و رسیدن به استانداردهای جدید در این زمینه را می‌توان به رومیان نسبت داد. در این زمان، ساخت مجسمه‌های با شکوه از جنس سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی بسیار رواج پیدا کرده و این شروع مرحله جدیدی از برش و حک گوهرهای قیمتی به‌شمار می‌رفت. حکاکی گوهرها با استفاده از ابزارآلات و وسیله‌های موجود در دوران باستان کاری دشوار و زمان‌بر حساب شده و به همین دلیل داشتن گوهری با حک تصویر یا نوشته در آن زمان دلیلی محکم بر جایگاه اجتماعی و اقتصادی بالای فرد در جامعه داشته است. 

حکاکی بر روی گوهرهای قیمتی و نیمه قیمتی به دو صورت انجام می‌گیرد: 

روش Intaglio Carving یا حکاکی بر روی گوهر:
این روش به صورت معمول در غرب رواج داشته و بر روی گوهرهای نیمه قیمتی و با ابعاد نسبتا کوچک انجام می‌شده است. در روش فوق به طور معمول تصویر یا نوشته در یک طرف گوهر حک شده و طرح نهایی به صورت فرورفته دیده می‌شود. در اصطلاح به این روش کنده‌کاری یا Negative Relief نیز گفته می‌شود. 

روش Cameo Carving یا ایجاد برجسته‌کاری بر روی گوهر:
در این روش، با برداشتن لایه‌های اضافی شکل مورد نظر ظاهر می‌شود. در این حالت تصویر به صورت برجسته بر روی سنگ باقی می‌ماند که به همین دلیل این روش را برجسته کاری Positive Relief می‌نامند. 


انواع گوهرهای استفاده شده برای حکاکی و طرز شناسایی آنها:

کلسدونی (Chalcedony):

از خانواده سنگ‌های کلسدونی می‌توان به انیکس، عقیق و ... اشاره کرد. این دسته از سنگ‌ها جز گوهرهای سخت به‌شمار آمده و به طور معمول استفاده فراوانی برای حکاکی نقوش و تصاویر دارند. برخی از گوهرهای متعلق به خانواده کلسدونی، چندلایه بوده و بعد از انجام حکاکی با رنگ کردن این لایه ها تصویر برجسته‌تر دیده می‌شود. همین ویژگی موجب می‌شود تا طرح در بعضی نقاط حالت سایه و روشن دیده شود و تصویری طبیعی‌تر حاصل شود. 
عقیق (Agate):

همانطور که گفته شد این گوهر از خانواده کلسدونی بوده و از انواع متدوال آن می‌‎توان عقیق دولایه سفید و آبی یا قرمز را نام برد. برای خلق تصاویر طبیعی بر روی عقیق ‌می‌توان قسمت‌هایی از لایه‌های طرح را نازک‌تر کرده و حالت سایه‌دار ایجاد کرد.

انیکس (Onyx): 

گوهر دیگری که متعلق به خانواده کلسدونی بوده انیکس بوده که لایه‌های سیاه و سفید در آن مشهود می‌باشد. از این گوهر، در تهیه انواع زیورآلات طلا استفاده می‌شود. 
-ساردانیکس (Sardonyx):

این سنگ با لایه‌های قهوه‌ای، نارنجی و سفید موجود بوده و کاربرد بسیاری در حکاکی برجسته بر روی گوهرها دارد. 

صدف(Seashell):

از دوران باستان حکاکی بر روی انواع صدف مرسوم بوده است. در دوران رنسانس، برجسته کاری روی صدف‌هایی از جنس Cowry و Mussel انجام شده و طرح‌هایی سفید رنگ روی زمینه خاکستری ایجاد می‌شده است. صدف هلمت (Helmet Shell) با لایه رویی سفید رنگ و لایه زیرین نارنجی یا قهوه‌ای نیز یکی از بهترین انتخاب‌ها برای حکاکی نقوش می‌باشد. باید اشاره کرد صدف از هر نوع که باشد پس از حکاکی شدن، نازک و شفاف گشته که همین امر موجب شکنندگی و ترک خوردن آن می‌گردد.